Debata na temat Ziemi Zachodnich i Północnych otwiera konferencję „Przymusowe migracje: historia-literatura-pamięć” na Uniwersytecie Wrocławskim
#przesiedlenia #migracje #masowy exodus #UniwersytetWrocławski
W dniu 21.02.2024 r. rozpoczęła się, realizowana przez Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich W. Brandta działające przy Uniwersytecie Wrocławskim, konferencja „Przymusowe migracje: historia-literatura-pamięć” (21-23.02.2024). Tematem inaugurującym wydarzenie były migracje na Ziemie Zachodnie i Północne.
Konferencję otworzył wykład plenarny dr Anny Kurpiel i dr Katarzyny Maniak zatytułowany „Migracje na Ziemie Zachodnie z perspektywy więcej-niż-ludzkiej”. Prelegentki opowiedziały o realizowanym w latach 2019-2023 postantropocentrycznym projekcie „Rzeczy(wistości) w przestrzeni postkonfliktu. Znaczenia przedmiotów w tworzeniu się światów wyobrażonych Wrocławia i Szczecina” dotyczącym przedmiotów. Sfera materialna jest zgodnie z prezentowanym przez badaczki podejściem istotnym elementem tworzenia społeczeństw postmigracyjnych. Rzeczy są nośnikami pamięci, wyobrażeń o przeszłości, kreują konstrukt poprzednich właścicieli-Niemców, stanowią medium pomiędzy doświadczeniami różnych pokoleń, ale też wpływają na praktyki obecne w teraźniejszości, a nawet kształtują przyszłość.
Następnie odbyła się interdyscyplinarna debata „Migracje na Ziemie Zachodnie − narracje i praktyki” moderowana przez Martę Derejczyk z Muzeum Etnograficznego we Wrocławiu. Uczestniczyli w niej dr Kamilla Biskupska (UWr), dr hab. prof. UWr Wojciech Browarny (UWr), dr Anna Kurpiel (UWr) oraz dr Katarzyna Maniak (UJ). Ważnym wątkiem w dyskusji były opowieści o nowych miejscach zamieszkania, które bywają „adaptowane”, „wyzyskane”, ale i „poniemieckie”. Warstwa leksykalna pokazuje faktyczny stan zakorzenienia i stosunku do zastanego dziedzictwa, kształtu pamięci społecznej, która charakteryzuje się fragmentarycznością, wybiórczością i emocjonalnym nacechowaniem wobec wydarzeń, miejsc i postaci. Z tego względu poddawanie analizie narracji zarówno historycznych, obecnych np. w pamiętnikach osadników, jak i współczesnych jest bardzo istotne. Lektura tych pierwszych pokazuje, że często bazą wspomnień są przeżycia czasu migracji. Nie zawsze podróż kończyła się na ZZiP, na uwagę zasługują również historie osób, które nie mogąc odnaleźć się na terenach przyłączonych do Polski po 1945 r., migrowały ponownie np. do Polski centralnej, co w przypadku większości przymusowych migracji nie oznaczało powrotu, a kolejną podróż do nowego miejsca. W opowieści wpisana jest tymczasowość, brak zakorzenienia i poczucia bezpieczeństwa. W odniesieniu do narracji współczesnych dr Kamilla Biskupska wskazała na ważną rolę socjologicznych badań jakościowych prowadzonych nie tylko wśród elit kształtujących dyskurs dominujący, ale również innych grup i kategorii społecznych. Okazuje się bowiem, że narracja elit bywa często skupiona na aspekcie integracyjnym, tworzeniu nowych mitów fundacyjnych. Tymczasem pogłębione badania prowadzone wśród zróżnicowanych ze względu na cechy społeczne mieszkańców ZZiP odkrywają, że stosunek do miejsca zamieszkania, a w szczególności do przedwojennego dziedzictwa jest kontekstualny. Jak zauważyły w swoich badaniach dr Kurpiel i dr Maniak, jest ono częściej odbierane w sposób pozytywny, kiedy dotyczy codzienności poprzednich mieszkańców, nie stanowi elementu „wielkiej historii”. Ważny składnik pamięci społecznej stanowi również, na co uwagę zwrócił dr hab. prof. UWr Wojciech Browarny, obecna w literaturze pamięć środowiskowa. Dr Biskupska przedstawiła również interesujące wnioski na temat trzeciego pokolenia postmigracyjnego, które w rozumieniu przeszłości swojego regionu powołuje się głównie na relacje rodziców i dziadków. Duże znaczenie w ich przypadku ma więc pamięć komunikatywna, która rozpoczyna się w momencie zakończenia II wojny światowej, rzadko sięgając do czasów wcześniejszych.
Dyskusja na temat zakorzenienia, rozumienia przeszłości i jej znaczenia dla teraźniejszości oraz budowania własnej tożsamości pozostaje cały czas otwarta, a kolejne badania pokazują, jak skomplikowane i wielowątkowe są relacje pomiędzy przeżyciami jednostek, których losy związane są z migracjami na ZZiP. (A. Stamm-Korecka)
22.02.2024
https://migramem.pl