Historia

Początki Instytutu Zachodniego to grudzień 1944 r., gdy to w podwarszawskim Milanówku grupa intelektualistów, skupionych wokół wybitnego znawcy problematyki niemieckiej Zygmunta Wojciechowskiego, profesora przedwojennego Uniwersytetu Poznańskiego, zainicjowała utworzenie w Poznaniu placówki badawczej zajmującej się problematyką niemiecką oraz dziejami trudnego sąsiedztwa polsko-niemieckiego. Oficjalne powołanie do życia Instytutu Zachodniego nastąpiło 27 lutego 1945 r., a pierwszym dyrektorem został prof. Wojciechowski.

Pierwsza siedziba Instytutu Zachodniego znajdowała się w secesyjnej kamienicy przy ul. Chełmońskiego 1, potem nastąpiła przeprowadzka na Stary Rynek. Od 1998 r. Instytut Zachodni posiada własną siedzibę – obiekt przy ul. Mostowej 27, gdzie znalazły swe miejsce także jego bogata biblioteka (m.in. największe zbiory niemcoznawcze w Polsce) i cenne zasoby archiwalne oraz funkcjonuje Wydawnictwo Instytutu Zachodniego. W latach 1992-2013 organem nadzorującym działalność Instytutu Zachodniego było Ministerstwo Spraw Zagranicznych, następnie - Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Od stycznia 2016 r. na mocy ustawy o Instytucie Zachodnim im. Zygmunta Wojciechowskiego z dnia 17 grudnia 2015 r. poznańska placówka działa jako państwowa jednostka organizacyjna.

Głównym przedmiotem zainteresowania zespołu pracowników naukowych Instytutu Zachodniego - historyków, politologów, prawników, socjologów i ekonomistów – były stosunki polsko-niemieckie, okupacja hitlerowska w Polsce, Ziemie Zachodnie i Północne, historia i współczesność Niemiec. Z czasem jednak rozszerzyła się tematyka badawcza, którą wyznaczyło hasło Polska – Niemcy – Europa. W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych przedstawiciele Instytutu Zachodniego angażowali się w prace polsko-niemieckiej Komisji Podręcznikowej, działającej pod auspicjami UNESCO. Byli także uczestnikami oraz współorganizatorami kolejnych edycji Forum Polsko-Niemieckiego, stanowiącego miejsce ważnej debaty przedstawicieli środowisk politycznych, gospodarczych i naukowych, zarówno z Polski, jak i RFN.

Poznańska placówka utrzymuje swą wysoką rangę w świecie nauki polskiej i europejskiej, jest aktywna w naukowym dyskursie krajowym i międzynarodowym. Stanowi centrum wiedzy i edukacji o procesach zachodzących w Niemczech oraz ich otoczeniu międzynarodowym. Na różnych polach jej pracownicy służą swą wiedzą ekspercką i doradczą. Instytut Zachodni jest miejscem ważnych konferencji i spotkań naukowych, których uczestnikami byli czołowi przedstawiciele polskiego i zagranicznego świata nauki, znani politycy, wybitni intelektualiści.

Wyrazem uznania dla naukowej, popularyzatorskiej i edukacyjnej działalności Instytutu Zachodniego była Nagroda Polsko-Niemiecka przyznana w 2005 r. przez Ministrów Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej i Republiki Federalnej Niemiec.

Od początku 2016 r. Instytutu Zachodni funkcjonuje na mocy specjalnej ustawy o Instytucie Zachodnim im Zygmunta Wojciechowskiego, która przyjęta została przez Sejm RP w dniu 17 grudnia 2015 r. Następnie uchwałą z dnia 24 grudnia 2015 ustawę zaakceptował bez poprawek Senat RP, a w dniu 28 grudnia 2015 r. podpisał Prezydent RP Andrzej Duda. Jej wejście w życie 1 stycznia 2016 r. otwierało nowy etap rozwoju poznańskiej placówki, która koncentrując się na zadaniach ekspercko-analitycznych, nadal prowadzi działalność naukowo-badawczą, utrzymując też własne wydawnictwo oraz udostępniając bogate zbiory biblioteczne i archiwalne.

Jubileusz 70-lecia Instytutu Zachodniego w 2014 r.

1945-1955: prof. Zygmunt Wojciechowski
1956-1958: prof. Kazimierz Piwarski
1959-1961: prof. Gerard Labuda
1961-1964: prof. Michał Sczaniecki
1964-1965: prof. Zdzisław Kaczmarczyk
1966-1973: prof. Władysław Markiewicz
1974-1978: prof. Lech Trzeciakowski
1978-1990: prof. Antoni Czubiński
1990-2004: prof. Anna Wolff-Powęska
2004-2011: prof. Andrzej Sakson
2011-2017: dr hab. Michał Nowosielski

1945-1955: prof. Zygmunt Wojciechowski	1956-1958: prof. Kazimierz Piwarski
1959-1961: prof. Gerard Labuda	1961-1964: prof. Michał Sczaniecki
1964-1965: prof. Zdzisław Kaczmarczyk	1966-1973: prof. Władysław Markiewicz
1974-1978: prof. Lech Trzeciakowski	1978-1990: prof. Antoni Czubiński
1990-2004: prof. Anna Wolff-Powęska	2004-2011: prof. Andrzej Sakson