„Pożydowskie” i „poniemieckie” − wieloaspektowość problemu materialnego dziedzictwa na ZZiP w dyskusji plenarnej towarzyszącej konferencji „Odpowiednie dać rzeczy słowo. Przedmioty w perspektywie pojałtańskiej”
#dziedzictwomaterialne #poniemieckie #pożydowskie #ZiemieZachodnieiPółnocne
W dniu 13.06.2024 r. we Wrocławiu odbyła się − w ramach konferencji „Odpowiednie dać rzeczy słowo. Przedmioty w perspektywie pojałtańskiej” − dyskusja plenarna „Światy utracone − rzeczy przysposobione. Współczesna perspektywa muzealna”, w której udział wzięły dr Katarzyna Maniak (Uniwersytet Jagielloński), dr Anna Kurpiel (Uniwersytet Wrocławski), Agnieszka Jabłońska (Urban Memory Fundation) oraz Aleksandra Janus (Fundacja Zapomniane).
Punktem wyjścia do rozmowy były dwie aktualnie eksponowane we Wrocławiu wystawy „Rzeczy przysposobione” (Muzeum Etnograficzne) oraz „Odkładając rzeczy na miejsce. Żydowscy Breslauerzy i ich przedmioty” (OP ENHAIM). Pierwsza prezentuje wyniki projektu poświęconego aktualnemu stosunkowi użytkowników do rzeczy poniemieckich. Druga złożona jest z przedmiotów codziennego użytku należących do żydowskich mieszczan zamieszkujących Wrocław (wówczas Breslau) i pochodzących z prywatnych kolekcji rodzin. Początek narracji sięga XVIII wieku i kończy się na współczesności, przy czym istotnym punktem są czasy reżimu nazistowskiego, kiedy to doszło do migracji mniejszości żydowskiej na skutek represji.
Ważnym problemem poruszonym przez dyskutantki była relacja pomiędzy „poniemieckim” oraz „pożydowskim” w odniesieniu do materialnego dziedzictwa Wrocławia. Temat ten stanowił dotychczas pewnego rodzaju lukę w analizach antropologicznych, etnograficznych czy socjologicznych. Dotyczy on problemu pozostawionych w okresie prześladowań nazistowskich przedmiotów, stanowiących własność żydowską. W odniesieniu do nich stosowana jest kategoria „pożydowskiego”. Mienie to zostało włączone w użytkowanie przez nowych właścicieli domów i mieszkań. Z kolei po II wojnie światowej, kiedy Ziemie Zachodnie i Północne znalazły się w granicach Polski, na terenach tych na skutek zmian demograficznych pojawiła się kwestia „poniemieckiego”. Zmieniający się stosunek do rzeczy poniemieckich stanowi ważny element dyskusji o współczesnej tożsamości ZZiP. W odniesieniu do miejsc takich jak Wrocław refleksje badaczy zajmujących się „poniemieckim” i „pożydowskim” spotykają się, wprowadzając do debaty nowe wątki, kolejne kwestie do omówienia i rozstrzygnięcia.
Pojawienie się ich pokazuje, że mimo wieloletniej refleksji badawczej dotyczącej dziedzictwa materialnego na Ziemiach Zachodnich i Północnych jest to obszar cały czas niewyeksplorowany z wciąż aktualną problematyką. (A. Stamm-Korecka)