Odszkodowania dla Włochów za szkody poniesione w wyniku II wojny światowej – sprawy w toku
#odszkodowania #reparacje #drugawojnaświatowa #Niemcy #Włochy #immunitet
Na początku lat 50. XX w. cztery mocarstwa zwycięskie, w związku z zaostrzającą się zimną wojną, zadecydowały o przerwaniu pobierania reparacji od Niemiec (odpowiednio RFN i NRD). Rządy państw zachodnich podjęły wówczas energiczną akcję w celu uzyskania od RFN odszkodowań dla swoich obywateli. W latach 1959-1964 12 państw zachodnioeuropejskich podpisało z RFN tzw. umowy globalne: Francja uzyskała wówczas 400 mln DM, Grecja 115 mln DM, a Włochy 40 mln DM.
Ze względu na negatywne stanowisko RFN co do ostatecznego uregulowanie kwestii reparacji i odszkodowań w umowach międzynarodowych, a także zamknięcia drogi prawnej przed sądami niemieckim, od kilkudziesięciu lat toczą się batalie sądowe przed sądami greckimi i włoskimi o wypłatę odszkodowań dla obywateli tych państw za szkody poniesione w wyniku działań funkcjonariuszy III Rzeszy, a także o egzekucję przyznanych świadczeń z majątku RFN we Włoszech. W celu zablokowania tych postępowań RFN nieodmiennie podnosi kwestię swojego immunitetu, a jej stanowisko znalazło poparcie w wyroku Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości (2012). Nie przeszkodziło to jednak włoskiemu Trybunałowi Konstytucyjnemu w wydaniu wyroku (2014), w którym uznał prymat praw człowieka poszkodowanych nad normami prawa międzynarodowego. Utorowało to drogę do kolejnych postępowań przeciwko państwu niemieckiemu przed sądami włoskimi. W związku z tym RFN ponownie wniosła do MTS sprawę przeciwko Włochom (2022), żądając m.in. wypłacenia przez Włochy reparacji za wszystkie szkody wynikające z naruszenia immunitetu przez sądy włoskie. Powyższe postępowania są przedmiotem zainteresowania Bundestagu, w szczególności partia Die Linke wnosiła kilkakrotnie krytyczne zapytania dotyczące polityki rządu federalnego w tym zakresie.
Rząd włoski podjął wówczas bezprecedensową decyzję o powołaniu funduszu w wysokości ponad 55 mln euro, z którego w latach 2023-2026 będą wypłacane odszkodowania dla ofiar II wojny światowej, zasądzone przez włoskie sądy w postępowaniach przeciwko Niemcom. Fundusz został utworzony na podstawie art. 43 dekretu ustanawiającego Narodowy Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności, a więc odszkodowania miałaby być wypłacane ze środków UE.
Dekret z 30 kwietnia 2022 r. przewiduje jednak, iż wypłata odszkodowań będzie dotyczyła jedynie postępowań wszczętych przed 1.05.2022 r., kiedy to dekret zaczął obowiązywać, lub 30 dni po jego wejściu w życie. Rozwiązanie takie uważane jest przez prawników włoskich za niezgodne ze standardami demokratycznego państw prawa.
Art. 43 dekretu jest obecnie przedmiotem kontroli konstytucyjności przez włoski Trybunał Konstytucyjny ze względu na wyłączenie możliwości egzekucji wyroków zasądzających odszkodowania sądów włoskich na zasadach ogólnych, nawet jeśli zapadły one przed wejściem w życie dekretu z 30 kwietnia 2022 r. (M. Bainczyk)
7.07.2023 r.
https://eapil.org/2022/05/04/jurisdictional-immunities-germany-v-italy-again/
https://academic.oup.com/jicj/article-abstract/21/1/211/7034254?redirectedFrom=PDF
https://dserver.bundestag.de/btd/20/032/2003283.pdf