IZ Policy Papers nr 44 - Globalny szok 2022/2023 i postępujące osamotnienie Zachodu

IZ Policy Papers nr 44 - Globalny szok 2022/2023 i postępujące osamotnienie Zachodu. Wyzwania dla pokoju i bezpieczeństwa - Joanna Dobosz-Dobrowolska, Sebastian Wojciechowski, Marcin Tujdowski

Świat stał się kruchy.

Ujawnione przez wojnę w Ukrainie i spotęgowane przez konflikt w Strefie Gazy głębokie podziały między państwami przeniosły świat w nową erę, w której − po 78 latach od przyjęcia Karty Narodów Zjednoczonych − społeczność międzynarodowa musi wymyślić się na nowo. Określić, które z zasad dotychczas kierujących stosunkami międzynarodowymi należy pozostawić i jaka ma być ich hierarchizacja, czy globalne struktury zarządzania powinny zostać utrzymane i zmodyfikowane czy też zmarginalizowane, a świat przejdzie do ładu o innej konstrukcji. Może wprowadzony zostanie „sieciowy multilateralizm” łączący regiony i organizacje, a nie państwa lub relacje globalne zostaną oparte na prawie siły wielkich mocarstw?

Podziały w społeczności międzynarodowej nie zrodziły się wraz z atakiem Rosji na Ukrainę. Nabrzmiewały od dekad, dotychczas jednak nie doprowadziły do przekonstruowania globalnej areny. Tym razem głosy płynące z Globalnego Południa są bardziej zdecydowane. Państwa Afryki i Azji otrzymały bowiem alternatywę wobec ładu opartego na liberalizmie i wartościach Zachodu w postaci chińsko- -rosyjskiej wizji świata. Dla państw zachodnich nastała nowa rzeczywistość.

Rosnący strach, będący nieodłącznym towarzyszem przemian, objął nie tylko poziom międzynarodowy, ale stał się charakterystyczny także dla społeczeństw. Odczuwalne zagrożenia różnią się skalą i zakresem, zależnie od regionu i państwa, a obiekty i zjawiska budzące niepokój są inaczej postrzegane (szczególnie te ze sfery politycznej), lecz na listach wszystkich znajdują się między innymi zmiany klimatu, ekstremalne temperatury i pożary lasów, wraz z niszczeniem naturalnych siedlisk; kryzys ekonomiczny, energetyczny i finansowy, wraz z niedoborem żywności; proliferacja broni masowego rażenia, wraz z groźbą jej użycia przez agresora; eskalacja konfliktów zbrojnych i kryzysów humanitarnych, wraz globalnymi migracjami i uchodźstwem; terroryzm czy przyszłe pandemie. Do tych globalnych wyzwań regiony dokładają właściwe dla siebie zagrożenia (np. Rosję i Chiny) i modyfikują zagrożenia globalne, nakładając na nie filtr ideologiczno-polityczny (tj. obawy przed radykalnym islamskim terroryzmem). Otwarte pozostaje pytanie, w jakim zakresie uda się kontynuować współpracę i kształtować globalną odpowiedź na te wyzwania.

Konsekwencje światowych przemian silnie rezonują nie tylko na arenie międzynarodowej, ale także wewnątrz społeczeństw. Bezpośrednio odczuwane skutki wojny w Ukrainie, takie jak inflacja i przerwy w dostawach energii, doprowadziły do wzmocnienia, często utajonych, sentymentów, postaw i przekonań, które z kolei zmieniły oblicza społeczeństw i − w oddolnym procesie − mogą zmodyfikować polityki państw.

Niniejsze opracowanie traktuje o zmianach na globalnej arenie oraz poddaje analizie wybrane zagrożenia dla pokoju i bezpieczeństwa, szczególnie dyskutowane w Europie, do których należą migracje i terroryzm oraz zmiany społeczne, bezpośrednio wypływające na bezpieczeństwo społeczne