IZ Policy Papers nr 41 - Zeitenwende - Działania Niemiec wobec wojny w Ukrainie

IZ Policy Papers nr 41 - Joanna Dobosz-Dobrowolska, Karol Janoś, Agata Kałabunowska, Jadwiga Kiwerska, Tomasz Morozowski, Viktor Savinok, Patrycja Tepper - Zeitenwende - Działania Niemiec wobec wojny w Ukrainie

Wojna w Ukrainie, wywołana agresją Rosji na swojego sąsiada 24 lutego 2022 r., oprócz dramatycznych konsekwencji dla napadniętego państwa i jego obywateli, stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa międzynarodowego w skali  europejskiej i globalnej, a także jest wielkim wyzwaniem i poważnym zadaniem dla polityki państw bliższego i dalszego sąsiedztwa dzisiejszego teatru wojny.

W sposób szczególny rosyjska inwazja w Ukrainie stała się wyzwaniem dla Niemiec i to nie tylko ze względu na ich potencjał i rolę na arenie europejskiej. Spowodowane to było głównie dotychczasową polityką Berlina wobec państwa rosyjskiego, w której dominowało przekonanie, że Rosja stanowi ważny element struktury bezpieczeństwa w Europie i jest istotnym graczem na arenie międzynarodowej, z którym należy utrzymywać dobre stosunki. Elementem tej polityki była niemiecko-rosyjska współpraca gospodarcza, zwłaszcza w zakresie energetyki, stanowiąca mocne spoiwo we wzajemnych relacjach oraz czynnik dbania o utrzymanie ich na odpowiednim poziomie.

W prezentowanym opracowaniu starano się odpowiedzieć na pytanie o reakcję RFN na wojnę w Ukrainie. Analizie poddano wybrane aspekty działań Niemiec, zwracając uwagę na stopniową ewolucję podejścia rządu niemieckiego do problemu wojny i oczekiwań społeczności międzynarodowej oraz samej Ukrainy, kierowanych pod adresem Berlina.

Szczególne miejsce w opracowaniu zajął temat ogłoszonych w Bundestagu 27 lutego 2022 r. przez kanclerza Olafa Scholza fundamentalnych zmian w polityce zagranicznej, bezpieczeństwa i obrony (Zeitenwende), których najważniejsze wymiary zostały opisane i ocenione.

Dokonano także oceny skali i stopnia realizacji założeń Zeitenwende, zwłaszcza w zakresie wprowadzania sankcji wobec Rosji (np. odnoszących się do importu rosyjskich surowców energetycznych), a także pomocy militarnej i humanitarnej dla Ukrainy oraz wzmocnienia zdolności niemieckich sił zbrojnych w obszarze obrony terytorialnej i sojuszniczej.

Głębszej analizie poddano kontrowersyjne zjawisko, silnie związane z dotychczasowym podejściem Niemiec do Rosji, czyli problem Russlandversteher i bliskich powiązań niemiecko-rosyjskich na polu gospodarczym i społecznym.

Sposób, w jaki Niemcy, mający tak duże doświadczenie w rozwiązywaniu problemów migracji, poradziły sobie z napływem ogromnej rzeszy uchodźców z Ukrainy, to kolejne zagadnienie przedstawione w opracowaniu. Towarzyszy mu analiza skali i charakteru niemieckiej pomocy humanitarnej dla Ukrainy i Ukraińców.

Ujęto również aspekt globalny, analizując wpływ agresywnych działań Rosji na stosunki RFN ze Stanami Zjednoczonymi i jej zaangażowanie we wspólnocie transatlantyckiej. Zastanawiano się, czy wojna w Ukrainie niesie konsekwencje dla relacji Niemiec z Chinami i innymi ich partnerami w świecie.

Analizę doprowadzono do obecnego etapu toczonej w Ukrainie wojny i dzisiejszego stanu niemieckiej polityki wobec tego dramatycznego konfliktu, zakładając kontynuowanie badań i kolejne opracowania opisujące działania Niemiec.

Poznań, w lipcu 2022 r.