Profesor Zbigniew Mazur
Zbigniew Mazur, historyk, znawca dziejów Niemiec i badacz stosunków polsko-niemieckich całe swoje życie zawodowe związał z Instytutem Zachodnim. Rozpoczął w nim pracę jeszcze jako student historii, bo już w listopadzie 1965 r., a dopiero kilka miesięcy później, w lipcu 1966 r., sfinalizował magisterium na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Jego koledzy ze studiów wspominają, że był jednym z najzdolniejszych studentów na roku - wyróżniał się erudycją, a zwłaszcza znajomością języków obcych. A przecież wtedy był to atrybut dość rzadki. To pozwoliło młodemu adeptowi nauki, pochodzącemu z Zielonej Góry, zakotwiczyć się w Poznaniu. I co więcej, znaleźć zatrudnienie w jednym z czołowych instytutów naukowo-badawczych w kraju.
Losy naukowe Z. Mazura w Instytucie Zachodnim układały się jednak różnie. Był postacią nietuzinkową i bardzo niezależną. Doktorat uzyskał w grudniu 1975 r., a przygotowany na jego podstawie Pakt Czterech (Poznań 1979) należy do fundamentalnych prac dla tych historyków, którzy zajmują się okresem międzywojennym na arenie europejskiej. Z kolei pisana jako rozprawa habilitacyjna książka Amerykańskie koncepcje stosunków między Wschodem a Zachodem (Poznań 1988), nowatorska i odważna, z przyczyn głównie cenzuralnych nie mogła być poddana procedurze habilitacyjnej.
Doktorem habilitowanym Z. Mazur został w czerwcu 2004 r. Procedurę przeprowadzono na Uniwersytecie Szczecińskim na podstawie pracy Antenaci. O politycznym rodowodzie Instytutu Zachodniego (Poznań 2002). Jej zakres tematyczny, wbrew temu co sugeruje tytuł, wykracza daleko poza genezę poznańskiej placówki. Jest to głęboko analityczny obraz świata poznańskiej, przedwojennej endecji, i nie tylko. Wystarczy powiedzieć – nakład został bardzo szybko wyczerpany. Podobnie zresztą poczytne były inne publikacje autorstwa Z. Mazura, wydane już w nowej Polsce (np. Obraz Niemiec w polskich podręcznikach do nauczania historii. 1945-1989, Poznań 1996).
Czas przełomu 1989/1990 jest też momentem zwrotnym w życiu naukowym Z. Mazura – nastąpiło otwarcie nowego rozdziału wypełnionego wielką inwencją i niezwykłą pracowitością. To głównie Jego pomysłom zawdzięczamy powstałe w Instytucie Zachodnim prace nt. procesu jednoczenia Niemiec, ich nowej pozycji w świecie (Rola nowych Niemiec na arenie międzynarodowej, red. Z. Mazur, Poznań 1996), ale także - spuścizny niemieckiej na tzw. Ziemiach Odzyskanych (Wspólne dziedzictwo? Ze studiów nad stosunkiem do spuścizny kulturowej na Ziemiach Zachodnich i Północnych, red. Z. Mazur, Poznań 2000). To z Jego udziałem prowadziliśmy analizę wewnętrznych przemian w Niemczech na płaszczyźnie społecznej (Droga Niemiec do zjednoczenia wewnętrznego, Poznań 2015), politycznej i kulturalnej (wraz z H. Orłowskim i M. Wagińską-Marzec, Kultura zjednoczonych Niemiec, Poznań 2013). To On badał nowe elementy w świadomości Niemców, śledził kształtowanie ich nowej tożsamości (Nowe tendencje w niemieckiej polityce historycznej, Ekspertyzy Instytutu Zachodniego, 2009). Wnikliwie analizował budowanie porozumienia polsko-niemieckiego (Widoczny Znak 2005-2009, Zeszyty Instytutu Zachodniego, 2009).
Z. Mazur był naukowcem, który z niezwykłą pasją, wnikliwością, a przede wszystkim dogłębną znajomością materii analizował i opisywał problemy. Jego wnioski i konkluzje, opinie i oceny nie były banalne i oczywiste. Jego naukowe pomysły wpływały na zakres tematyczny prowadzonych w Instytucie badań. Dla młodszych pracowników był cennym mentorem.
Śmierć Profesora Zbigniewa Mazura to wielka strata nie tylko dla Instytutu Zachodniego, ale przede wszystkim dla nauki polskiej.