Minęła rocznica śmierci prof. Antoniego Czubińskiego dyrektora Instytutu Zachodniego w latach 1978-1990
Antoni Czubiński był jednym z najbardziej znanych i czytanych historyków dziejów Polski i powszechnym, niemcoznawcą, wykładowcą Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Urodził się 22 listopada 1928 w Koninie w rodzinie szewca, działacza przedwojennej Polskiej Partii Socjalistycznej. Podczas okupacji w wieku niespełna 14 lat został wywieziony do Niemiec, gdzie do końca wojny pracował jako robotnik przymusowy w gospodarstwie rolnym. Po powrocie do Polski ukończył w 1955 r. studia historyczne na Uniwersytecie Poznańskim, z którym następnie się związał i gdzie cztery lata później doktoryzował się u prof. Janusza Pajewskiego. Habilitował się w 1963 r. Tytuł profesora zwyczajnego uzyskał w 1976 r. Jego doktorat ukazał się z opóźnieniem, także w 1963 r., pt. Centrolew. Kształtowanie się i rozwój demokratyczne opozycji antysanacyjnej w Polsce w latach 1926-1930.
W kolejnych latach zajmował się najnowszymi dziejami Niemiec, publikując prace m. in. o historii SPD, rewolucji niemieckiej 1918-1919 czy o lewicowym ruchu oporu w III Rzeszy. Był autorem syntetycznych prac poświęconych Powstaniu Wielkopolskiemu, dziejom Poznania i Wielkopolski w okresie międzywojennym, a także syntez dziejów powszechnych i historii Polski w XX w., w tym – okresu Polski Ludowej. Pod jego redakcją ukazało się wiele prac zbiorowych, był organizatorem licznych konferencji naukowych. Wypromował ponad 50 doktorów. W latach sześćdziesiątych był prodziekanem, a następnie dziekanem Wydziału Historyczno-Filozoficznego UAM. Od 1968 kierował Zakładem Historii Niemiec, a od 1979 (do 1998) Zakładem Historii Powszechnej XIX i XX w. W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątym był koordynatorem szeroko zakrojonych ogólnopolskich projektów badań niemcoznawczych. Opublikowana w 2004 r. bibliografia prac Antoniego Czubińskiego liczy 927 pozycji (Antoni Czubiński 1928-2004. Życie i dzieło, pod red. Stanisława Sierpowskiego, Poznań 2004, s. 277-349).
Przez 12 lat kierował Instytutem Zachodnim w Poznaniu, łącząc tę funkcję z pracą na uniwersytecie. Jednocześnie był ze strony polskiej współprzewodniczącym Komisji Podręcznikowej PRL-RFN, powołanej pod auspicjami UNESCO; komisja zajmowała się podręcznikami z historii i geografii, a jej zalecenia ukazywały w wersji książkowej w wydawnictwie Instytutu Zachodniego.
Był członkiem PZPR, przez pewien czas zasiadał w Egzekutywie Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Poznaniu, w latach 1971-1974 był prorektorem Wyższej Szkoły Nauk Społecznych przez KC PZPR i redaktorem naczelnym kwartalnika „Z Pola Walki”. Został z tej funkcji odwołany, gdy opublikował niedużą książkę Kraj Rad. Lata zmagań i zwycięstw (1973), w której ukazywał także porażki gospodarki ZSRR (książka została następnie wycofana z księgarń). Swe zdecydowanie lewicowe poglądy zachował po 1989 r., broniąc dorobku Polski Ludowej, w tym wprowadzenia stanu wojennego w 1981 r.
Prof. Antoni Czubiński zmarł 10 lutego 2003 w Poznaniu. Pośmiertnie został odznaczony przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.
Stanisław Żerko
